.jpg)
(Kiến Thức) - Đông trùng hạ thảo là sinh vật đặc biệt, ở dạng côn trùng vào mùa đông, còn mùa hè thì hóa thành cây cỏ... Trong lúc mời chúng tôi chén trà đầu câu chuyện, TS Phạm Văn Nhạ, Quyền Giám đốc Trung tâm Đấu tranh Sinh học, Viện Bảo vệ Thực vật, cha đẻ của loại sản phẩm đông trùng hạ thảo “made in Việt Nam” bật mí, đấy là trà đông trùng hạ thảo. Ngoài mùi thoang thoảng đặc trưng của nấm và màu nước hơi vàng cam, loại trà đặc biệt này không xảy ra mùi vị gì là đặc biệt. TS Phạm Văn Nhạ giải thích: Không đắng, không ngọt, không hương thơm bởi đây là đông trùng hạ thảo tươi, chưa qua xử lý, chế biến thành thương phẩm.
TS Phạm Văn Nhạ giới thiệu về qui trình nhân nuôi nấm giống.
“Căn phòng Tây Tạng”
Sau câu chuyện bên chén trà, TS Phạm Văn Nhạ dẫn chúng tôi đi xem quy trình sinh sản đông trùng hạ thảo. Bước vào căn phòng nhỏ bày la liệt kén tằm, ông giải thích: Nhộng tằm là nguyên liệu đầu vào của quá trình nuôi trồng đông trùng hạ thảo. Có điều để sản xuất đông trùng hạ thảo thì nhộng phải còn sống, tiêu chuẩn tốt mới đáp ứng được yêu cầu. Nhộng mua về cắt vỏ kén lấy nhộng rồi nghiền nhộng pha với nước sau đó đổ vào các lọ có chứa một phần nhỏ gạo lứt, mang đi hấp khử trùng ở nhiệt độ 121oC trong vòng 30 phút. Bước tiếp theo là cấy giống nấm vào lọ rồi chuyển vào phòng nuôi cấy.
Dẫn chúng tôi vào căn phòng nuôi cấy lép nhép nước, TS Phạm Văn Nhạ cho biết, các yếu tố nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng trong phòng này đều được điều chỉnh gần nhất với môi trường tự nhiên như ở Tây Tạng, nơi hiếm hoi trên toàn cầu phát hiện được nấm đông trùng hạ thảo thiên nhiên. Mỗi ngày, ông là người trực tiếp đi kiểm tra chất lượng sống của từng lọ, lọ nào không đạt chất lượng là loại ngay.
Chỉ tay vào một số lọ đông trùng hạ thảo phát triển rất khác nhau, lọ thì nấm đã mọc lên khá dài, lọ lại chỉ chúm chúm một số ụ nhỏ, TS Phạm Văn Nhạ giải thích, về chất lượng nấm trong các lọ là như nhau bởi thành phần và tỷ lệ nguyên liệu đầu vào là đồng nhất, sự khác biệt về hình thức chỉ là do sự điều chỉnh về ánh sáng. Tùy vào sở thích của người mua (người thích nấm dài, người thích nấm chúm chúm), ông sẽ điều chỉnh ánh sáng thật hoàn hảo, thích dài được dài, thích ngắn là có ngắn. TS Phạm Văn Nhạ cho hay, mỗi lọ đông trùng hạ thảo này sẽ được nuôi trong căn phòng đặc biệt này trong 60 – 75 ngày là hoàn thiện có thể mang ra tin dùng.
Đông trùng hạ thảo nuôi cấy thành công trên ký chủ nhộng tằm Việt Nam
Đi đường vòng
TS Phạm Văn Nhạ giải thích, nhiều người vẫn cho rằng, đông trùng hạ thảo là sinh vật đặc biệt, ở dạng côn trùng vào mùa đông, còn mùa hạ thì hóa thành cây cỏ nên mới có tên như vậy. Tuy nhiên, thực tế, đông trùng hạ thảo là một loại nấm ký sinh và gây bệnh trên côn trùng. Cuối thu đầu đông, chúng ký sinh gây bệnh trên côn trùng.
Đến mùa hè, khi nhiệt độ tăng lên, nấm gây ra thành quả thể mọc thành dạng cây cỏ.
TS Phạm Văn Nhạ chia sẻ, vốn là người làm về nấm gây bệnh, nên từ lâu ông đã quan tâm đến đông trùng hạ thảo. Nhân một chuyến tới Trung tâm Phòng chống Ung thư Mỹ, nơi các nhà khoa học đang nghiên cứu dùng đông trùng hạ thảo trong chữa trị bệnh ung thư, nhờ quan hệ của người dùng nó mà ông đã mua được nấm giống, với giá 1.000USD. “Nhiều người hỏi tôi tại sao lại không mua giống của Trung Quốc, Ấn Độ, Nepan, quê hương của đông trùng hạ thảo mà lại mua của Mỹ. Thực tế, đông trùng hạ thảo khai thác ngoài tự nhiên rất hiếm, chủ yếu ở độ cao 3.200m trở lên thuộc dãy núi Himalaya và vùng Tây Tạng, một số ít khai thác ở các dãy núi cao ở Ấn Độ và Nepan. Mỗi năm sản lượng thu được khoảng 80kg nên giá thành rất cao từ 1,2 - 1,6 tỷ đồng/kg. Với số lượng ít ỏi hàng năm thu được ở ngoài tự nhiên như thế thì ngay cả sang chính quê hương của loài nấm đặc biệt này cũng chưa chắc đã mua được giống chuẩn. Trong ngay lúc đó, ở Trung tâm Phòng chống Ung thư Mỹ, tôi biết gần như giống được chính các nhà khoa học của trung tâm này lấy tại dãy núi Himalaya.
TS Phạm Văn Nhạ tâm sự tiếp: “Vậy là phải đi một đường vòng mới có được nguồn giống tốt, giống đảm bảo. Có điều, Trung tâm Phòng chống Ung thư Mỹ chỉ bán giống chứ không bán công nghệ nhân giống. Đấy là mẹo nhỏ công nghệ, không ai có biện pháp chia sẻ được. Vậy là sau khi mua giống về, việc thứ nhất mà chúng tôi phải làm là tìm hiểu quy trìnhsản sinh giống, bởi khi làm chủ được nguồn giống thì mới đảm bảo sự thành công”. TS Phạm Văn Nhạ kể, “Sau rất nhiều lần thử đi thử lại, thì bây giờ chúng tôi đã có bí kíp nhân giống”.
Sản phẩm nấm đông trùng hạ thảo với các quả thể đã phát triển.
Vừa tìm hiểu, vừa “xoay” tiền
TS Phạm Văn Nhạ cho biết thêm, toàn bộ chi phí từ nguyên liệu giống, các thiết bị máy móc chuyên dụng, mà mỗi loại cũng đến cả trăm triệu đồng... đều là từ tiền túi. Vừa đốt viên uống hút thường xuyên, ông vừa tâm sự: “Nhiều người cũng hỏi tại sao không xây dựng đề tài, dự án để nhận được sự hỗ trợ của nhà nước, mà lại tự bỏ tiền túi ra. Tuy nhiên, các đề tài, dự án chỉ được duyệt khi nó không chứa sự mạo hiểm. Đối với nhiều người, sinh sản đông trùng hạ thảo ở Việt Nam, nơi khí hậu khác xa quê hương gốc của loài nấm này thì thấy mạo hiểm nên rất khó để xin kinh phí. Nhiều năm lăn lộn với nấm côn trùng nên tôi thấy khả năng sản xuất thành công đông trùng hạ thảo ở Việt Nam là rất lớn, cho nên thay vì đi xây dựng đề tài, dự án, tôi lựa chọn bỏ tiền túi. Khi mình đã tự tin lại đủ sự quyết tâm thì phải làm ngay”. Có điều để có được khoản tiền lớn lên đến vài tỷ (bao gồm tiền mua giống, mua thiết bị, chi phí vận hành sinh sản...) để làm nghiên cứu kỹ không phải là chuyện đơn giản. TS Phạm Văn Nhạ kể, ông đã phải lo lắng, thu vén, xoay sở rồi tận dụng hầu hết các mối quan hệ người thân, bạn bè mới có đủ kinh phí để làm.
“Cất” cách hay nhất ở trong đầu
Khi chúng tôi hỏi xin tài liệu quy trình công nghệ để về nghiên cứu kỹ thêm, TS Phạm Văn Nhạ vừa chỉ tay vào đầu, tủm tỉm cười, nói: “Các quy trìnhchế tạo tôi không viết ra giấy hoặc đánh vào máy tính như lẽ thông thường mà đều “cất” mọi thứ ở trong đầu vì không muốn lọt vào tay một vài người ham lợi nhuận, bất chấp chất lượng”. TS Phạm Văn Nhạ giải thích, ông không viết công nghệ ra giấy không phải vì muốn bảo quản cho riêng mình mà là vì một ý sâu xa khác. “Đừng nghĩ rằng nuôi trồng đông trùng hạ thảo là lãi cao. Bạn nên đọc: làm đẹp hiệu quả Hiện chúng tôi bán ra thị trường là 700.000đ/lọ 70 - 80g, bù cho các chi phí thì không còn là mấy. Tôi không xảy ra ý định vừa làm nghiên cứu vừa làm kinh doanh bởi không thể nào cùng lúc làm tốt cả hai việc.
Tôi sẵn sàng chuyển giao một phương pháp rộng rãi, nhưng chỉ chuyển giao cho một số người, đơn vị có tâm. Nếu ai thật lòng quan tâm, chúng tôi sẽ hướng dẫn trực tiếp trong vòng vài tháng để đảm bảo loại sản phẩm làm ra phải đạt chất lượng. Chỉ có như thế người dân mới có mẹo hay mua được loại sản phẩm có chất lượng”, TS Phạm Văn Nhạ chia sẻ.
Sử dụng cần có sự tham khảo của bác sĩ
TS Phạm Văn Nhạ cho biết, mặc dù đông trùng hạ thảo có chứa chất Cordycepin có công dụng loại bỏ các tế bào lạ trong cơ thể, tuy nhiên, đây chỉ có công dụng phòng tránh. Vì vậy, đối với bệnh nhân ung thư, nên tránh tư duy ung thư sẽ khỏi nhờ ăn đông trùng hạ thảo. Đối với bệnh nhân đang bị ung thư, việc sử dụng đông trùng hạ thảo là tốt vì nó giúp thải bỏ nhanh chất độc hại, làm tăng sinh lực, tuy nhiên cần có sự tham khảo của bác sĩ.
Cách nuôi cấy đông trùng hạ thảo
Ngoài nuôi cấy nấm đông trùng hạ thảo trên giá thể, các nhà khoa học đã tiến một bước xa hơn là nuôi cấy nấm đông trùng hạ thảo trực tiếp trên ký chủ là nhộng tằm. TS Phạm Văn Nhạ cho biết, thực chất nuôi trên giá thể hay nuôi trên vật chủ là nhộng tằm, chất lượng đông trùng hạ thảo là như nhau. Tuy nhiên, người dân từ thời cổ đại vẫn thích đông trùng hạ thảo sống trên ký chủ hơn vì cách nghĩ đông trùng hạ thảo là sâu, chứ không nghĩ đấy là nấm. Vì thế,sản sinh đông trùng hạ thảo trên giá thể hay trên ký chủ nhộng tằm chỉ là vấn đề thị hiếu. Đặc biệt, việc nuôi cấy đông trùng hạ thảo trên ký chủ nhộng tằm, ngoài chính nhóm nhà khoa học ở Viện Bảo vệ Thực vật làm thành công thì chưa có ai hoặc đơn vị nào ở Việt Nam đưa tin làm được.
Chất lượng của đông trùng hạ thảo Việt
Các nhà khoa học cho hay, rất khó để so sánh chất lượng của loại sản phẩm đông trùng hạ thảo “made in Việt Nam” này với đông trùng hạ thảo ngoài tự nhiên, bởi rất hiếm tìm được mẫu tự nhiên để so sánh. Tuy nhiên, nếu so sánh với các sản phẩm cùng loại bán trên thị trường, thực phẩm chức năng của nhóm nhà khoa học Viện Bảo vệ Thực vật không thua kém kém, thậm chí còn tốt hơn, bởi loại sản phẩm mà các nhà khoa học đưa ra thị trường là loại thực phẩm chức năng tươi, ngon đặc biệt là thường xuyên sử dụng nguyên liệu đầu vào là cây thuốc có giá trị tự nhiên (nhộng tằm, gạo lứt), trong khi nhiều thực phẩm chức năng trên thị trường thường xuyên sử dụng nguyên liệu đầu vào là các chất hóa học.
Tác dụng của đông trùng hạ thảo
Khi nghĩ đến đông trùng hạ thảo, nhiều người dân Việt Nam thường nghĩ đến khả năng bổ thận tráng dương. Thực tế, ngoài bổ thận tráng dương, đông trùng hạ thảo còn chứa nhiều giá trị dinh dưỡng cao, đặc biệt có chứa chất Adenosin có công dụng phòng bệnh tim mạch và chất Cordycepin có công dụng loại bỏ các tế bào lạ trong toàn bộ cơ thể.
Bí mật đầy bất ngờ của đông trùng hạ thảo với việc chăm sóc sức khỏe